Сценарии библиотечных уроков

                      Для вас, уважаемые коллеги предлагаю сценарий библиотечного урока



Библиотечный урок в 5 классе по теме «Знакомство с библиотекой»

В классе 22 ученика.

Цель: Создание благоприятных условий для приобщения учащихся к чтению.

Задачи:

• Познакомить обучающихся со структурой школьной библиотеки;
• Познакомить с «Правилом пользования школьной библиотеки МБОУ «Чурапчинская гимназия имени С.К.Макарова»;
• Способствовать развитию у обучающихся интереса к чтению.

Тип урока:

Библиотечный урок-экскурсия

Оборудование:

Мультимедийный проектор, экран, компьютер;

Ход урока:

Организационный момент - вступительное слово библиотекаря

Библиотекарь: Здравствуйте, дорогие пятиклассники. В этом году вы все поступили в нашу гимназию. С этого момента вы являетесь гимназистами, значит вы должны много читать. Кто читает, тот владеет информацией, имеет кругозор, умеет писать без ошибок, выступать перед аудиторией.

А где можно найти много книг: рассказов и сказок, стихотворений и детских журналов? Куда ты приходишь в поисках необходимой информации? Где можно выбрать книгу по интересу, написать реферат, подготовиться к уроку, получить литературу по внеклассному чтению? Конечно же, в библиотеку. Библиотека (от греч. библио – книга, тека – хранилище) –– учреждение, в котором собираются, хранятся разные документы: книги, газеты, журналы, диски… Их выдают во временное пользование читателям.

Часть 1. Теоретическая

Давайте совершим путешествие по Книжной Вселенной 

• Показ видеоролика о нашей библиотеке

Ребята, в библиотеке  вы все являетесь читателями. В нашей школьной библиотеке можно:

• выбрать книгу по интересу, получить литературу по внеклассному чтению, в помощь учебной программе;
• познакомиться с новыми книгами, газетами, журналами;
• принять участие в конкурсах, викторинах,
• можно в читальном зале сделать домашнее задание

 Часть 2. Практическая. Знакомство со структурой школьной библиотеки: экскурсия

Давайте сделаем экскурсию по нашей библиотеке.

Итак, в нашей библиотеке есть 3 отдела:

АБОНЕМЕНТ. Это отдел библиотеки, в котором выдается литература на дом. Книги, взятые здесь, можно читать дома, а затем их вернуть, чтобы поменять на новые. Читателю выдается документ, дающий право пользования библиотекой - ФОРМУЛЯР ЧИТАТЕЛЯ.

ЧИТАЛЬНЫЙ ЗАЛ. Здесь проводятся библиотечные уроки, викторины, игры, встречи с интересными людьми, книжные выставки и т.д. Книги, которые стоят на полках, это справочная литература.

Книги хранятся в КНИГОХРАНИЛИЩЕ.

Каждый год в начале учебного года вам выдаются учебники по всем предметам. У каждой книги свой инвентарный номер. Вы должны бережно содержать книги, в том числе учебники. Если книга требует ремонта, то должны отремонтировать – это главное правило нашей библиотеки.

( слайд) Перед вами  «Правила пользования школьной библиотеки МБОУ «Чурапчинская гимназия имени С.К.Макарова»

А теперь давайте отдохнем и поиграем. Литературная игра «В гостях у сказки»

• Компьютерная презентация «В гостях у сказки»

Дети разделившись на 2 команды  играют.

Часть3. Заключительный этап

Библиотекарь: Молодцы, ребята! Вы справились с ответами на все вопросы, все любите читать сказки. Наше путешествие подходит к концу. А сейчас я приглашаю вас на абонемент, где вы обязательно сможете выбрать понравившуюся вам книгу.

Список использованной литературы:

1. Годовой круг в школьной библиотеке :сезонные забавы, беседы, праздничные программы, библиотечные уроки / авт.-сост. А. А. Егорова. – Волгоград : Учитель, 2011. – 185 с.
2. Ожегов С. И. Шведова Н. Ю. Толковый словарь русского языка : 80000 слов и фразеологических выражений / Российская академия наук. Институт русского языка им. В. В. Виноградова. – 4-е изд., дополненное. – М. : ООО «ИТИ Технологии», 2003. – 944 с.
3. Интернет-ресурсы

Библиотечный урок

«Поэт-лирик, поэт-тылбаасчыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьаҥылы»

Быһаарыы сурук: 

        2013-2014 үөрэх дьылыгар биир дойдулаах суруйааччыбыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьаҥылы төрөөбүтэ 100 сылын туолла. Оскуолабытыгар саха-английскай кафедра сылын ахсын «Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик» күнүгэр анаан нэдиэлэ ыытар. Бу нэдиэлэ чэрчитинэн Дьуон Дьаҥылыга аналлаах библиотечнай уруоктар 8-10 кылаастарга  сүрдээх таһаарыылаахтык ыытылыннылар.

      Оскуола бырагыраамматыгар Г.И.Макаровы-Дьуон Дьаҥылыны 11 кылааска сэрии тематыгар эрэ үөрэтэллэр. Ол иһин Гаврил Иванович туһунан  билиҥҥи үөрэнээччилэр үчүгэйдик, сиһилии билбэттэр, үөрэппэттэр. Онон Дьуон Дьаҥылыны лирик, тылбаасчыт быһыытынан билии, үөрэтии, үйэтитии үөрэнээччилэри париотическай тыыҥҥа иитэр.

Уруок темата: «Поэт-лирик, поэт-тылбаасчыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьанылы» (Биир дойдулаахпыт, суруйааччы Г.И.Макаров-Дьуон Дьанылы төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах библиотечнай уруок).

Ыытыллар кылааһа: 8-10 кылаастар

Кинигэ быыстапката: «Поэт-лирик, поэт-тылбаасчыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьанылы»

Уруок технологията: мультимедийнай уруок быһыытынан  интерактивнай дуосканы,  компьютернай презентация туһаныы

Уруок бэлиэ тыла:          Хоһооҥҥун ааҕаат, үөрэммин сырдыы,

                                            Саҥаҕын илэ иһиттим.

                                            Тыыннаах киһилии, аттыбар баардыы,

                                            Сүрэхтэн иэйэн кэпсэттим.

                                                                         Иннокентий Эртюков

Үөрэтэр сыала:

1.Г.И.Макаров-Дьуон Дьаҥылы олоҕун, айар үлэтин  компьютернай презентация нөҥүө сырдатыы.

2. Хоһооннорун лирикатын ырытыы

3.Үөрэнээччилэр  А.С.Пушкин хоһоонунан романын «Евгений Онегинын» уонна Г.И.Макаров – Дьуон –Дьаҥылы «Евгений Онегинын»  тылбааһын тэҥнээн көрүүлэрин ситиһии.

Иитэр сыал:

1. Ааҕааччыны патриотическай тыыҥҥа иитии.

Сайыннарар сыал:

  1. Ырытар, тэҥниир дьоҕурдарын сайыннарыы. 

  3. Кыраайы үөрэтэр литератураны ааҕарга көҕүлээһин.

Көрдөрөр-иһитиннэрэр матырыйаал:

1. Уруок бэлиэ тыла.

2. «Поэт лирик, поэт-тылбаасчыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьаҥылы» кинигэ быыстапката.

3. Компьютернай презентация «Поэт лирик, поэт-тылбаасчыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьаҥылы» .

4. Чурапчы туһунан киинэттэн быһа тардыы.

Уруок хаамыыта:

Уруок киириилээх, 2 чаастаах.

Киириитэ:      Быйылгы үөрэх дьылыгар биир дойдулаах суруйааччыбыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьаҥылы төрөөбүтэ 100 сылын туолбутун, кини саха литературатыгар бастыкы хоһоонунан романы суруйбут суруйааччы буоларынан киэн туттуу, холобур буоларын оҕолорго быһаарыы.

Уруок уопсай компьютернай презентация нөҥүө ыытыллар. Презентация POWER POINT программанан оҥоһулунна.

Уруок 1 чааһыгар Дьуон Дьаҥылы олоҕун, айар үлэтин  компьютернай презентация нөҥүө сырдатыы. Манна кини төрөөбүт Кындалын кэрэ айылҕатыттан саҕалаан,  аҕатын сүтэрэн ийэтинээн аас-туор кыһалҕалаах оҕо сааһын ойуулааһын. Кыра эрдэҕиттэн сырдыкка, үөрэххэ тардыһан элбэх саха эрэ буолбакка, нуучча, омук классик суруйааччыларын ааҕарын таһынан, өссө хоһооннорун нойосуус ааҕарын табаарыһа М.П.Ефимов

ахтыытын оҕолорунан кинигэттэн аахтарыы. Псевдонимнарын, поэзияҕа тапталын билиһиннэрии. Дойдубут хара мэҥэ буолбут- репрессия эдэркээн Гаврилы хаарыйбытын, онтон санаатын ыһыктыбакка суруйарын, айарын бырахпатаҕын, үрдүктэ-үрдүк чыпчааллары дабайбытын сиһилии кэпсээһин.

Поэзия кылын уһугуннарар, киһи дууйатын таарыйар нарын хоһоонорун оҕолорунан улаханнык аахтарыы. Онтон Чурапчы туһунан киинэттэн Алберт Капрынов «Ол мин дойдум, Чурапчы» диэн ааптар хоһоонун аахпытын көрдөрүү.

      Бу кэннэ бары Чурапчыбыт өрөгөй ырыатын  «Ол мин дойдум, Чурапчы» ыллааһын.

Уруок 2 чааһыгар үөрэнээччилэр бастаан  А.С.Пушкин хоһоонунан романын «Евгений Онегинын» быһа тардыытын  «Онегин таайын дэриэбинэтин туһунан» ааҕаллар. Онтон Г.И.Макаров – Дьуон –Дьаҥылы «Евгений Онегинын» ити  быһа тардыы  тылбааһын ааҕаллар. Уонна бэйэлэрин санааларын биирдии-биирдии туран этэллэр, ырыталлар, табыллыбытын, табыллыбатаҕын ыйаллар, тэҥнээн көрөллөр.Ити курдук барыта 3 быһа тардыылары ырыталлар - «Татьяна Онегинна  суругун саҕаланыыта», «Татьяна Онегинна харда монолога».

       Бу ырытыыларынан  түмүк оҥоһуллар – Гаврил Иванович «онегинскай строфаны» тутуспут, саха тылын ис кыаҕын, таһыма үрдүгүн көрдөрөрбүт. Дьуон Дьаҥылы  сатабылын, талаанын, дьулуурун көрдөрөр  уонна бу кинигэ Аҕа Дойду сэриитигэр кинини олоҕун быыһаабыт түгэнинэн уруогу түмүктээһин.

Уруок уопсай түмүгэ:

       Г.И.Макаров – Дьуон Дьаҥылы олоҕун, айар үлэтин, поэзиятын, кини талааныгар сүгүрүйүү,  үөрэтии, чинчийии эһиги эдэр көлүөнэ ытык иэскит. Кини айан, үлэлээн хаалларбыт литературнай баай ис хоһоонноох

нэһилиэстибэтэ  өссө даҕаны дириҥник ырытыллан-чинчийиллэн салҕанан  бара туруо.

Уруогу ыытыы сынаарыйа:

Библиотекарь:

Үтүө күнүнэн!

Үөрэнээччилэр:

Үтүө күнүнэн!

Бүгүҥҥү күммүт үтүөтэ үксүү турдун!

Сарсыҥҥы күммүт  саргылаах буоллун!

Кэлэр кэммин кэрэ буоллун, кэскилэ кэтирээн истин!

Дом!

Библиотекарь:

(интерактивнай дуоска, компьютернай презентация холбонон турар)

      Быйыл олунньу 26 күнүгэр  биллиилээх фронтовик-поэт, талааннаах тылбаасчыт Гаврил Иванович Макаров-Дьуон Дьаҥылы төрөөбүтэ 100 сылын туолла. Бүгүҥҥү уруокка Дьуон Дьаҥылы олоҕун уонна айар үлэтин туһунан билсиэхпит.

       Гаврил Иванович Макаров 1914 сыллаахха олунньу 26 күнүгэр Чурапчы оройуонугар Болтоҥо нэһилиэгин биир уһук алааһыгар Кындалга орто бааһынай кэргэнигэр төрөөбүтэ. Кини оҕо сааһа Таатта уонна Түөйэ үрэхтэр ыпсыыларын нэлэһийэр киэҥ алаастарынан,  хатыҥ чараҥ тыаларын  ааспыта.

      Макаровтар оччотооҕу олох сиэрин-туомун тутуһан олорбуттара. Дьону мунньан олоҥхолотуу, кыһыҥҥы уһун киэһэлэргэ остуоруйалааһын бу дьиэ кэргэн олоҕун аргыһа этэ. Аҕата - Иван Афанасьевич, ийэтэ- Мария Матвеевна.

      Үөрэх-билии наадатын өйдүүр төрөппүттэр уолчааны оскуолаҕа биэрбиттэрэ. Ганя ситиһиилээхтик, умсугуйан туран үөрэммиттэ. Учууталларыттан хайҕанара. Ол эрээри уолчаан ити дьоло уһаабатаҕа.

Маҥнай утаа гражданскай сэрии, онтон 1924 сыллаахха аҕата Иван Афанасьевич сэллик ыарыыттан өлүүтэ. Иитэр-аһатар киһилэрэ суох хаалбыт

ийэлээх уолу аҕаларын инилэрэ Иван уонна Егор Макаровтар бэйэлэригэр сыһыаран олордубуттара.

      Гаврил ийэтигэр көмөлөһөр, сүөһү ииттэр туһуттан аймахтарыныын оттуура-мастыыра. Уол уон алта сааһын туолуута ийэтэ Мария Матвеевна атын улуус киһитигэр кэргэн тахсыбыта. Эдэр киһи үөрэҕи ылынар ураты дьоҕурдааҕа. Ордук уус-уран литератураны, историяны сөбүлүүрэ. Чурапчы сэттэ кыластаах оскуолатын бүтэрэригэр элбэҕи аахпыт-билбит дьон ахсааныгар киирбитэ. Нууччалыы олус үчүгэйдик суруйара. Салгыы учууталлаары кууруска үөрэммитэ. Болтоҥо алын сүһүөх оскуолатыгар сэбиэдэссэйинэн ананан үлэлээбитэ. Онтон кэлин Соловьев, Бахсы, Кытаанах нэһилиэктэрин оскуолаларыгар учууталлаабыта.

       Сүүрбэ сааһын да туола илик Гаврил Иванович 1937 сыл күһүнүгэр саха бастакы лингвист-учуонайа С.А. Новгородов аатынан Чурапчытааҕы педагогическай училищеҕа үөрэнэ киирбитэ.

1 үөрэнээччи:

(Табаарыһа М.П.Ефимов ахтыытын  кинигэттэн оҕонон улаханнык аахтарыы)

Библиотекарь:

       Кини бастакы псевдонима «Түөйэлээхэп» диэн. Бу кини төрөөбүт Кындалынан устар Түөйэ үрэх аатын ылыммыта. Хомойуох иһин, дойду үрдүнэн репрессия ыар тыына эдэркээн Гаврил Ивановиһы туора ааспатаҕа. Кинини норуот өстөөхтөрүнэн ааҕыллыбыт П.А Ойуунускай уонна Н.Д Субуурускайы хайҕыыр, өрө тутар диэннэр үөрэҕиттэн  3 куурустан тохтоппуттара. Бу быһылаантан Гаврил кэхтибэтэҕэ, суруйанын, айарын бырахпатаҕа. Кини олоххо дьулуура өссө күүһүрбүтэ.

       Гаврил Иванович айар талаанын бастакы хараӊаччыта «Төрөөбүт күүлэбэр» диэн кинигэ буолан, 1936сыллаахха күн сырдыгын көрбүтэ.

       1940 с. «Хоһооннор»  хомуурунньугар «Дьуон Дьаҥылы» диэн ааатынан илии баттыыр. 1939-1940 сс. «Уйбаанчык» хоһоонунан романын саҕалыыр.Бу хоһоонунан роман киириитигэр, бары айымньыларга курдук, анабыл тыллааҕа. Ол Иннокентий Сивцев-Мытыйыкы Уус кыыһыгар, поэт бастакы тапталыгар А.И.Сивцеваҕа анаммыта.

2 үөрэнээччи:

 ( компьютернай презентацияттан «Сырдатыы» анабыл хоһоону быһа тардыытын аахтарыы)

Эйиэхэ күөгэйэр күннэрим

Эрэлин тохпут доҕорбор,

Таптатым, үчүгэй дииллэрин

Тобох уоттарын оонньотор

Бэйэм төрөөбүт омугум

Тылынан тыынар тойугум

Бэлэҕим биэрдэҕин буолуохтун!

Ама даҕаны дьылҕанан

Уҥуор-маҥаар быраҕыллан

Арахпыт иннигэр умуннун,

Ыкса олорон, мин мэлик

Ырыам сүүрүгүн кэрэтик

Ымайан кээһэ истэргин

Мигинэн үөрэр күннэргин!?

Библиотекарь:

        Аҕа дойдуну кѳмγскγγр Улуу сэрии саҕаланыытын Гаврил Иванович Уус-Алдан оройуонун Мγрγ оскуолатыгар учууталлыы олорон кѳрсγбγтэ. 1943 сыл атырдьах ыйын 16 кγнγттэн Гаврил Иванович Чурапчы Дириҥэр учууталлыы сылдьан, сэриигэ ыҥыраллар. Илиҥҥи кыраныыссаҕа, Забайкальскай фроҥҥа  94-с дивизия 152-с стрелковай пуолка 8-с ротатыгар иккис нүөмэрдээх пулеметчигынан сэриилэһэр.

       Дьуон Дьаҥылы сэрии сылларынааҕы поэзиятыгар ойуччу миэстэни «Илин чааска баран иhэн» уонна «Дьаакынапка» (Илиҥҥи кыраныыссаттан

сурук) диэн айымньылар ылаллар. Поэт бу кэминээҕи «Доҕорбор», «Арҕаа: арҕаа, тус арҕаа!», « Хойукку күһүӊӊү күннэрбэр», «Этиӊнээх ардах», «Мин эппиэттиибин» диэн хоһоонноругар немецкэй фашизмы үлтүрүтүү үөрүүтүн этэр.

       Дьуон Дьаҥылы ханна сырыттар сирин-уотун, Чурапчытын дьонун-сэргэтин олуһун ахтара. Кини саҕа Чурапчыга анаабыт элбэх хоһоонноох поэт бука суоҕа буолуо. Үс бастыҥ хоһооннорун тапталлаах  Чурапчытыгар анаабыта да элбэҕи этэр.

3 үөрэнээччи:

( компьютернай презентацияттан  аахтарыы)

Хатыҥ чараҥ күөх намчы

Сэбирдэҕин сиккиэрэ,

Дойдум-таптыыр Чурапчым,

Дорообото тут эрэ!

Эмиэ хочом, мутукчам

Күөҕэр сылдьар күннэнним,

Герой дьонум Чурапчым

Тумулугар үктэнним.

Библиотекарь:

        Ол курдук «Ол мин дойдум, Чурапчы» хоһооно биһиги улуспут өрөгөйүн ырыата буолар.

 (Чурапчы туһунан киинэттэн Алберт Капрынов «Ол мин дойдум, Чурапчы» диэн ааптар хоһоонун аахпытын көрдөрүү)

Бары:

    Чурапчыбыт өрөгөй ырыатын  «Ол мин дойдум, Чурапчы» ыллааһын.

Библиотекарь:

      Саха литературатыгар талааннаах тылбаасчыт быһыытынан сүҥкэн элбэх үлэни оҥорор. Ол курдук, А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, Н.А.Некрасов

 айымньыларын тылбаастаабыта. Байрон «Паломничество Чайльда Гарольда» поэманы нойосуус ааҕар, тылбаастыыр. Кэнники сылларга «Василий Теркин» В.Твардовскай «Ромео и Джульетта» В.Шекспир айымньыларын тылбаастыыр. Саха литературатыгар А.С.Пушкин «Евгений Онегинын» тылбаастааһын уһулуччу миэстэни ылар. Нуучча норуотун гениальнай поэтын "нуучча олоҕун энциклопедията» диэн аатырбыт хоһоонунан романын тылбаастааһын бу саха тылбааһын чыпчаалынан  буолар. Бу үлэтин 1942-1954 сылга диэри оҥорбута.

Библиотекарь:

      Билигин А.С.Пушкин хоһоонунан романын «Евгений Онегинын» быһа тардыытын уонна Дьуон–Дьаҥылы «Евгений Онегинын» тылбааһын ааҕаҕыт уонна бэйэҕит санааҕытын этэҕит.

Үс быһа тардыыны  «Онегин таайын дэриэбинэтин туһунан», «Татьяна Онегинна  суругун саҕаланыыта», «Татьяна Онегинна харда монологуттан быһа тардыы» дорҕоонноохтук бары бииргэ ааҕын.

Онегин таайын дэриэбинэтин туһунан:

А.С.Пушкин 1)Деревня, где скучал Евгений, Была прелестный уголок; Там друг невинных наслаждений Благословить бы небо мог.  2)Господский дом уединенный, Горой от ветров огражденный, Стоял над речкою. 3)Пред ним пестрели и цвели Луга и нивы золотые, Мелькали села; здесь и там Стада бродили по лугам, И сени расширял густые Огромный, запущенный сад, Приют задумчивых дриад.

Дьуон Дьаҥылы 1)Кэрэ дойду этэ Евгений Тэһийбэт дэриэбинэтэ; Дьаарбаң киһитэ көрдөр кини Таңараны саныах этэ. 2)Тойон дьиэтэ туспа кылбайан, Тыалтан хайанан хаххаланан, Вдали Урэх үрдүгэр олорор. 3)Тула бааллар: күөх хочолор, Саһара буспут бааһыналар, Антах-бэттэх бөдөн дьиэлэр, Аһыы сылдьар үөр сүөһүлэр. Санааҕа түспүт Дриадалар Саһар эргэ, киэң садтара Онно барыйан турара.

Татьяна Онегинна  суругун саҕаланыыта:

А.С.Пушкин 1)Я вам пишу чего же боле? Что я могу еще сказать? Теперь, я знаю, в вашей воле Меня презрением наказать. 2)Но вы, к моей несчастной доле Хоть каплю жалости храня, Вы не оставите меня. 3)Сначала я молчать хотела; Поверьте: моего стыда Вы не узнали б никогда, Когда б надежду я имела Хоть редко, хоть в неделю раз, В деревне нашей видеть вас, Чтоб только слышать ваши речи,  Вам слово молвить, и потом Все думать, думать об одном И день и ночь до новой встречи.

Дьуон Дьаҥылы 1)Эйиэхэ суруйан эрэбин – Онтон ордук хайыам этэй? Кэлэйэргин билэ-билэбин  Кэрэйбэтим. Мөҕөн-этэн Киэр бырахпаккар эрэнэбин. 2)Саатар аһынан да миигин Санаа, сыаналаа инигин. 3)Дьоло суох оңоруум олуйда, Бастаан тутунуох буолтум да, Сааппын санаа, истэн итэҕэй: Саатар биирдэ нэдиэлэҕэ Дэриэбинэбэр тиийэн кэлэн, Көстөн ааһыа диэн эрэннэрбин Саңаҕын истиэм, кэпсэтиэм, Күн-түүн көһүтэн, эрэйдэнэн Эмиэ көрсүһүөм диэтэрбин,- Эйиэхэ суруйар этиэм?!

Татьяна Онегинна харда монологуттан быһа тардыы:

А.С.Пушкин 1)А мне, Онегин, пышность эта. Постылой жизни мишура, Мои успехи в вихре света, Мой модный дом и вечера, Что в них? Сейчас отдать я рада  Всю эту ветошь маскарада, Весь этот блеск, и шум, и чад За полку книг, за дикий сад, За наше бедное жилище, За те места, где в первый раз, Онегин, видела я вас, Да за смиренное кладбище, Где нынче крест и тень ветвей  Над бедной нянею моей…

Дьуон Дьанылы 1)Онегин, миэхэ бу баай-мандар, Салгытар олох барчата, Светкэ ситиһиим, дьону тардар Мин дьиэм, биэчэрим…- барыта Туохха нааданый? Бу кэриэтин, Мин үөрүүнэн биэриэх этим  Маскараат бө5үн туох баарбын- Күлүммүн, көрбүн, угаарбын Онно баар сад, долбуур кинигэ, Хаарбах дьиэм, бастаан эн биһи Көрсө түспүт сирбит иһин,  Дьоннор уңуохтарын күлүгэр Турар, мин няням кириэһин Чуумпу тумулун да иһин.

Үөрэнээччилэр бары дорҕоонноохтук тэҥҥэ ааҕаллар, тэҥнээн көрөллөр

4 үөрэнээччи:

Мин Пушкин уонна Дьуон Дьаҥылы тылбаастарын ааҕан баран сүрдээҕин соһуйдум. Дьуон Даҥылы тылбааһа олох Пушкин киэниттэн туох да итэҕэһэ суох, тыла наһаа уус-уран, өйдөнүмтүө.

5 үөрэнээччи:

Дьуон Дьаҥылы «онегинскай строфаны» тутуспут, саха тылын ис кыаҕын, таһыма үрдүгүн көрдөрбүт. Кини  наһаа талааннаах суруйааччы, тылбаасчыт быһыытынан олус кыахтаах, күүстээх эбит.

6 үөрэнээччи:

 Пушкин «Евгений Онегина» ис хоһооно олус баай, формата уустуга, тыла-өһө дэлэгэйэ. Маны биһиги суруйааччыбыт Дьуон Дьаҥылы наһаа үлэһит, дьулуурдаах, тулуурдаах буолан бу маннык үчүгэйдик тылбаастаатаҕа. Кырдьык тылбаас маастара эбит.

7 үөрэнээччи:

Гаврил Иванович олус уустук үлэни оҥорбут. «Онегинскай строфаны» баһылаабыт. Сүрдээх мындыр уонна ыарахан үлэни оҥорбут, мин Дьуон Дьаҥылынан киэҥ тутуннум.

(Ити курдук оҕолор биирдии-биирдии бэйэлэрин санааларын эттилэр)

Библиотекарь:

       Оҕолоор, эһиги тылбаастары ааҕан бэйэҕит санааҕытын сүрдээх үчүгэйдик эттигит. Онон Гаврил Иванович «онегинскай строфаны» тутуспут, саха тылын ис кыаҕын, таһыма үрдүгүн көрдөрөрбүт. Бу барыта Дьуон Дьаҥылы  сатабылын, талаанын, дьулуурун көрдөрөр.

       Ɵссө биир түгэни кэпсиэм. Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ А.С.Пушкин «Евгений Онегин» кинигэтэ Гаврил Иванович олоҕун быыһаан турар. Бу кинигэни  рюкзагар укта сылдьан,  сэриигэ киирэр, өстөөх буулдьатын оскуолкатыгар бааһырар, буулдьа сиирэ-халты кинигэҕэ түбэһэн, Дуон Дьаҥылы тыыннаах хаалар, госпитальга киирэн уһуннук эмтэнэр.

Библиотекарь:

      Дьуон Дьаҥылы олоҕун туһунан уонна айар үлэтигэр сыанабыл биэрэр боччумнаах  үлэ билиҥҥитэ оҥоһулла илик. Кинини үйэтитээччинэн, үөрэтээччинэн буолар биһиги биир дойдулаах суруйааччыбыт С.А.Попов –Сэмэн Тумат. Ол курдук дипломнай үлэтин кэҥэтэн  1994  сыллаахха «Дьуон Дьаҥылы» диэн кинигэни бэчээттэтэн таһаарбыта. Оттон бу кинигэтин ситэрэн, чопчулаан 2013 с. Дьуон Дьаҥылы төрөөбүтэ 100 сылын көрсө хомуйан оҥордо.

( «Поэт-лирик, поэт-тылбаасчыт Г.И.Макаров-Дьуон Дьанылы» кинигэ быыстапкатын көрдөрүү)

Уруок уопсай түмүгэ:

       Г.И.Макаров – Дьуон Дьаҥылы олоҕун, айар үлэтин, поэзиятын, кини талааныгар сүгүрүйүү,  үөрэтии, чинчийии эһиги эдэр көлүөнэ ытык иэскит. Кини айан, үлэлээн хаалларбыт литературнай баай ис хоһоонноох нэһилиэстибэтэ  өссө даҕаны дириҥник ырытыллан-чинчийиллэн салҕанан  бара туруо.      

  Туһаныллыбыт литература:

1.     С.А.Попов-Сэмэн Тумат. А.С.Пушкин уонна Саха Сирэ- Дьокуускай, 1999с.-160с.

2.     С.А.Попов-Сэмэн Тумат. Дьуон Дьаӊылы – Дьокуускай,  1994с.- 160с.

3.     С.А.Попов-Сэмэн Тумат.Дьуон Дьаӊылы- Дьокуускай 2013с.- 272с.

4.     С.А.Попов-Сэмэн Тумат. Өй-сүрэх көрдөбүлүнэн- Дьокуускай 2009c.-448с.

Норуот чулуу дьонун холобурунан ыччаты иитиигэ - үөрэтиигэ библиотечнай уруок                                                  

                                                                 Уруок ис хоһооно:

Уруок темата:       «Саха Маресьева» - Степан Кузьмич Макаров

     (Биир дойдулаахпыт, үүнэр көлүөнэни үөрэтиигэ-иитиигэ айымньылаахтык үлэлээбит РСФСР уонна Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала С.К. Макаровка аналлаах библиотечнай уруок).
Ыытыллар кылааһа: 7 кылаас
Уруок технологията: медиауруок (компьютернай презентация, электроннай библиографическай ыйынньык)
Уруок бэлиэ тыла: «Кини аата кэнэҕэс даҕаны номох буолан дьон уоһуттан   түһүө суоҕа; бука, кини туһунан кэпсээн кэпсэниэ,                                                   ырыа ылланыа»

                                                                         Феоктист Софронов

Үөрэтэр сыала:
1.С.К.Макаров олоҕун, үлэтин  компьютернай презентация нөҥүө сырдатыы.
2. Аҕа дойду сэриитин историятын санатыы.       
3.Ааҕааччылар бэйэлэрэ Алексей Маресьевы уонна Степан Макаровы тэҥнээн көрүүлэрин ситиһии.
Иитэр сыал:
  1. Олох ханнык да ыарахан түгэннэригэр бэриммэт тулуурдаах, дьулуурдаах буолалларыгар Степан Кузьмич бэйэтинэн хорсун бы´ыы тыыннаах холобура буолбутун өйдөтүү.
2. Ааҕааччыны патриотическай тыыҥҥа иитии.
3.Олоххо,  улэҕэ хорсун быһыы холобура, үөрэххэ-сырдыкка тардыһыы дьулуура.
Сайыннарар сыал:
  1. Электроннай библиографическай ыйынньыгы тутта үөрэнэллэрин ситиһии.
  2. Ырытар, кэпсиир-саҥарар дьоҕурдарын сайыннарыы. 
  3. Кыраайы үөрэтэр литератураны ааҕарга көҕүлээһин.
Көрдөрөр-иһитиннэрэр матырыйаал:
1. Уруок бэлиэ тыла.
2. Степан Кузьмич мэтириэтэ.
3. «Саха Маресьева» кинигэ быыстапката.
4. Компьютернай презентация «« Саха Маресьева» - Степан Кузьмич Макаров» түһүмэхтэрэ:
    4.1. «С.К.Макаров олоҕо»
    4.2. «С.К.Макаров - хорсун буойун»
    4.3.  «С.К.Макаров – үтүөлээх учуутал (хорсун быһыы тыыннаах холобура)».
5. «Саха саарына Степан Кузьмич Макаров: электроннай библиографическай ыйынньык.

Уруок былаана:

I.                   Киирии тыл
II.      Уруок 1 чааһа:
 1.«С. К. Макаров олоҕо» компьютернай презентацияны билиһиннэрии   

                                                         (Аҕа дойду сэриитигэр дылы)

 2. Аҕа дойду сэриитин туһунан киинэ –   («Сэрии содула – мин дьиэ-кэргэммэр» 7 кылаастар оҥорбут киинэлэриттэн быһа тардыы)
 3. Борис Полевой «Повесть о настоящем человеке» кинигэтин туһунан –
Гоголева Оксана, үөрэнээччи кэпсээнэ («Алексей Маресьев - Советскай Союз Геройа» компьютернай презентацияны туһаныы)
 4. «С. К. Макаров – хорсун буойун» компьютернай презентацияны билиһиннэрии   (Аҕа дойду сэриитин кэмэ)
5. «С.К.Макаров -үтүөлээх учуутал (хорсун быһыы тыыннаах холобура)»
                                         компьютернай презентацияны билиһиннэрии
   III.        Уруок 2 чааһа:
 Ыйытыыга эппиэт (бөлөҕүнэн улэ)
1. Степан Кузьмич Макаров уонна Алексей Петрович Маресьев майгыннаһар өрүттэрэ.
2. Степан Кузьмич Макаров уонна Алексей Петрович Маресьев уратылаһар өрүттэрэ.
IY.Уруок 3 чааьа:
«Саха саарына Степан Кузьмич Макаров: электроннай библиографическай ыйынньык көмөтүнэн Степан Кузьмич туһунан ааҕарга көҕүлээһин.
Y.Түмүк .Оҕо айар үлэтэ ( Степан Кузьмич туһунан хоһоон, өйтөн суруйуу)
                                                        Уруок хаамыыта:
Киирии тыл (библиотекарь):
    Күндү оҕолоор!
Бүгүҥҥү уруок биһиги биир дойдулаахпыт, үүнэр көлүөнэни үөрэтиигэ-иитиигэ айымньылаахтык үлэлээбит РСФСР уонна Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала Степан Кузьмич Макаровка ананар.
Кини туһунан саха биллиилээх поэта Феоктист Софронов  «Кини аата кэнэҕэс даҕаны номох буолан дьон уоһуттан түһүө суоҕа; бука, кини туһунан кэпсээн кэпсэниэ, ырыа ылланыа» диэн этэн турардаах.
Уруок 1 чааһа -
1.«Степан Кузьмич Макаров олоҕо» компьютернай презентация
Библиотекарь:
     Степан Кузьмич 1917 сыллаахха атырдьах ыйын 5 күнүгэр Боотуруускай улууугар Сылаҥ нэһилиэгэр Нээтийэ сайылыкка Кууһума уонна Маайа Макаровтарга бастакы оҕонон күн сирин көрбөтэ. Аҕата - Кууһума үлэһит бөҕө, ынах-сылгы иитэрэ, байанайдаах булчут, сытыары-сымнаҕас майгылаах эбит. Ийэтэ - Маайа норуокка киэҥник биллибит, улуу уус Иннокентий Иванович Сивцев - Мытыйыкы кыыһа. Уҥуоҕунан кыра, үчүгэйкээн дьүһүннээх, сэмэй майгылаах, асчыт, иистэнньэҥ эбит. Хомойуох иһин, кини эдэр сааһыгар испанка диэн ыарыыттан ыалдьан өлөр, бэйэтин кэнниттэн үс уол оҕону хаалларар. Аҕалара кэнники кэргэниттэн Евдокияттан уоллаах кыыс төрөҕннөр, бииргэ төрөөбүт бэһиэ буолаллар: Степан, Иннокентий, Дмитрий, Мария, Егор.

     Кыракый Степаны, олус холку, ис киирбэх дьүһүннээх сиэнин эһэтэ Мытыйыкы уус олус сөбүлүүрэ, үөрэхтээх киһи буолуо диэн төлкөлүүрэ. Кини кэриэһинэн уоннаах Ыстапааны Сылаҥ оскуолатыгар үөрэттэрэ биэрэллэр. Онтон 2-4 кылаастарга Кытаанахха, 5-7 кылаастарга ШКМ-2а үөрэнэр. 1934 с. Чурапчыга учуутал идэтигэр уһуйар үөрэх кыһата - педучилище аһыллар. Степан Кузьмич педучилище маҥнайгы выпуснига. Бу дьыл Ɵймөкөөҥҥө 1 Бороҕон оскуолатыгар саха тылын уонна география учууталынан ананан үлэлии барар.

      1939-1942 сылларга Таатта оройуонугар Баайаҕаҕа саха тылын учууталынан, Хара Алдан начаалынай оскуолатыгар сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Эдэр комсомолец - учуутал нэһилиэнньэ ортотугар аан дойдуга буола турар быһыы-майгы туһунан лекция ааҕара, байыаннай  спортивнай оонньуулары тэрийэрэ, концертарга кыттара.

      1940 сыллаахха кини олоҕун доҕорун Ольга Акимовнаны көрсөн ыал буолаллар. Ольга Акимовна эмиэ учуутал үөрэхтээх.

     Оҕолоор, 1941-1945 сылларга аан дойдуга туох буолбутай?
Үөрэнээччилэр эппиэттэрэ:  Аан дойду 2 сэриитэ, Аҕа дойду Улуу сэриитэ.
2. Аҕа дойду Улуу сэриитин туһунан («Тыыннаахтар умнубат сыллара» 7 кылаастар оҥорбут киинэлэриттэн быһа тардыы) Макаров Айаал, үөрэнээччи кэпсээнэ.
Библиотекарь:
Оҕолоор, ханнык сэрии геройдарын билэҕит?
Үөрэнээччилэр эппиэттэрэ:
Зоя Космодемьянская («Молодая гвардия»), Александр Матросов, Николай Гастелло, Федор Попов, Федор Охлопков, Гаврил Протодьяконов, Клавдий Краснояров уо.д.а.
     Онтон Алексей Маресьев туһунан истибиккит дуо? Алексей Маресьев – авиационнай полк ас-летчига. Кини туһунан «Повесть о настоящем человеке» уус-уран кинигэни Борис Полевой суруйбута.
3. Борис Полевой «Повесть о настоящем человеке» кинигэтин туһунан –        
 Попова Саргы, үөрэнээччи компьютернай презентациянан кэпсээнэ:
            Ааптар бу кинигэни 1981с. бэчээккэ таһаарбыта. Сэһэн ССРС Государственнай  бириэмийэтин лаурета. Борис Николаевич Полевой дьиҥнээх герой Алексей Петрович Маресьевы көрсөн, кини кэпсээнигэр олоҕуран суруйбута. Олоххо буолбут геройдуу быһыы үгүс дьонно олоххо тардыһыы, дьүккүөрдээх, тулуурдаах буолуу холобурунан буолбута.
            Алексей Маресьев – авиационнай полк летчига.  Кини оҕо сааһа Саратовскай губерния Камышино диэн куоратыгар ааспыта. 1916 сыллаахха ыам ыйын 20 күнүгэр төрөөбүтэ. 3 саастааҕар аҕата өлөн, ийэлэрэ Екатерина Никитична 3 уолун (Петр, Николай, Алексей) соҕотоҕун иитэр. Кини маһы таҥастыыр заводка дьиэ сууйааччынан үлэлиир. Оҕолорун үлэһит, чиэһинэй буоларга иитэр.
     1941 с. атырдьах ыйыгар Соҕуруулуу-Арҕааҥҥы фроҥҥа барар. Бастакы сэриигэ сүрэхтэниитэ 1941с. атырдьах ыйыгар Кривой Рог оройуонугар буолар. Онтон 1942 с. кулун тутарга Хотугулуу-Илин фроҥҥа көһөрүллэр. Бу бириэмэҕэ 4 немецкай самолету суулларбыта. Бу сыл муус устар 4 күнүгэр бомбардировщигы бүөлээһин  операциятыгар сэриилэһэ сылдьан самолета таптаран, ыксаан немецтэр территорияларыгар  самолетун ойуурга бытаардан түһэрэр. Тыыннаах ордор эрээри, атахтарын улаханнык эчэтэр. 18 хонук устата сыыллан дьонун булар, нэһиилэ тыыннаах ордор.
             Сыккырыыр тыына эрэ хаалбыт летчигы Валдайскай оройуон Кисловскай сельсовет Плав дэриэбинэтин олохтоохторо Сережа Малин, Саша Вихров булаллар. Нэдиэлэттэн ордук колхозтаахтар көрө-истэ, эмтии сатыыллар. Маресьевтыын биир авиаполкаҕа сулууспалыыр табаарыһа А.Н. Дехтяренко госпитальга атаарар. Быраастар гангреналаабыт атахтарын ампутациялыыллар.
            Ол эрээри кытаанах күүстээх санаалаах буолан, госпитальга сытан Алексей Маресьев дьарыктанан барар, кини сыала - авиаполкатыгар төннүү. Утумнаахтык дьаныһан туран, протезтаах бастаан хаамарга, онтон самолетунан көтөргө, сэрииһэргэ дьарыктанан, 1943 с.  медкомиссияны ааһан, Чувашияҕа сайынньы Имбресинскай оскуолаҕа, ананар. 1943 с. от ыйын 20 күнүгэр Маресьев немец халабырдьыттарын кытта тэҥэ суох охсуһууга 2 советкай летчик олохторун быыһыыр, 2 өстөөх Fw.190 истребителин куоһарар. 
            1943 с. атырдьах ыйын 24 кунугэр Алексей Маресьевка Советскай Союз Геройун аата иҥэриллэр. Уопсайа сэрии кэмигэр Маресьев 86 бойобуой көтүүлэри, 11 өстөөх самолетун дэлби тэптэрэр: 4 самолету бааһырыан иннинэ, 7 самолету кэнники авиаполкатыгар төннөн баран.
Библиотекарь: Онтон кини хорсун быһыытын, олоҕун хатылаабыт киһинэн «Саха Маресьевынан» ааттаммыт Степан Кузьмич буолар. Ол хайдах этэй?
 4. «С. К. Макаров – хорсун буойун» компьютернай презентацияны билиһиннэрии  (Аҕа дойду сэриитин кэмэ)
Библиотекарь:
           Степан Кузьмич бастаан Иркутскай уобаласка Мальта станцияҕа учебнай батальоҥҥа сулууспалаабыта. 1942с. тохсунньуга Арҕааҥҥы фроҥҥа ефрейторынан барбыта. Кулун тутар ыйга Гжатск куорат оройуонугар сэриилэһэ сылдьан илиитигэр, төбөтүгэр бааһыран, госпитальга эмтэнэн тахсыбыта. Үтүөрэн баран 1943 сыллаахха сайын аатырбыт Курскай тоҕойго (Курская дуга) 95 стрелковай полкаҕа  сылдьан кыргыҺыыга киирсэр.

           Билигин быраата Иннокентий Макаров ахтыытыттан Степан Кузьмич бэйэтин кэпсээнин ааҕыаххайын «От ыйа, 1943 сыл, Курскай тоҕойо… Аттыбар уот кытар гыммыт курдук өйдүүбун… хас хоммутум буолла…туус маҕан тула өртүм… илиибин, атахпын хамсата сатыыбын… илиилэрим баалларын биллим… хам бааллыбыттар быҺыыта… уҥа илиибин босхолуу сатыыбын, атахтарбын тутан көрүөхпүн баҕалаахпын… Аттыбар саастаах көрүҥнээх нуучча дьахтара олорорун көрөбүн…» Ол аата Степан Кузьмич бу кыргыҺыыга снарядка олус улаханнык бааҺыран госпитальга сытар.  Бу үтүө санаалаах маҥан халааттаах аанньал Степан Кузьмичка эрэл кыымын уҺугуннарбыта. Санинструктор кыргыттар тута бастакы көмөнү оҥороннор, хирурдар олус кутталлаах гангренаттан быыҺааннар, кини икки атаҕын быстаран тыыннаах хаалбыта.

          Үтүө санаалаах эмчиттэр көмөлөрүнэн, хас даҕаны госпитальга эмтэнэн хорсун санаалаах саха саллаата ураты тулуурун, олоххо дьулуурун көрдөрөн дьонугар, кэргэнигэр Сылаҥҥа 1944 с. алтынньыга икки атаҕар протезтаах, баттыктаах тиийэн кэлэр. Кини бара суоҕа 27 эрэ саастааҕа
 5. «С.К.Макаров -үтүөлээх учуутал (хорсун бы´ыы тыыннаах холобура)»

                                                  компьютернай презентацияны билиьиннэрии  

Библиотекарь:
          Степан Кузьмич олох ханнык да ыарахан түгэннэригэр бэриммэт тулуурдаах, дьулуурдаах, киҺи быһыытынан үчүгэй майгылаах, киэҥ көҕүстээх, олоххо наадалаах, суолталаах буоларга дьулуһан түөрт истиэнэни манаан олорбокко, үлэлээн-хамсаан киирэн барар. Бастаан утаа оскуолаҕа счетоводтаабыта. Онтон 5-7 кылаастарга география, физика учууталынан үлэлээн барбыта. Эһиилгитигэр үөрэх чааһын сэбиэдиссэйинэн, физика, география, история учууталынан үлэлээбитэ. Комсомольскай тэрилтэ секретарынан, пропагандист  быһыытынан нэһилиэнньэҕэ элбэх агитацияны ыытара. 1949 с. партия чилиэнэ.   1951 сылтан Чурапчы орто оскуолатыгар үлэлээбитэ.
             Дойдутугар, дьонугар үтүөнү оҥорор баҕаттан, сырдыкка-кэрэҕэ тардыһан Степан Кузьмич үөрэҕин үрдэтэр. Ол курдук 1957 с. Саха государственнай университетыгар история отделениятыгар кэтэхтэн үөрэнэ киирэр. Бу үөрэнэр сылларыгар кини ханнык да чэпчэтиинэн туһаммат, Сэргэлээх икки Ярославскай уулуссаларынан кыһыннары-сайыннары, сарсыарда эрдэлээн, киэһэ хойутаан сатыы түөрт атах буолан сылдьара. Дьиҥнээх билиитинэн, дьулуурунан  үөрэҕин 1963 с. ситиһиилээхтик бүтэрэр. Дипломнай үлэтин Чурапчы педучилищетын историятын суруйан туйгуннук көмүскээбитэ.1966 сылтан хара өлүөр диэри Чурапчы орто оскуолатыгар үөрэх чааһын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ.
              Кини бу үлэлиир сылларыгар үчүгэй салайааччы, сүбэһит, үөрэнээччилэр куттарын тутар кэрэ кэпсээннээх, этиилэрдээх, лекциялардаах, дириҥ билиилээх, аһыныгас үөрүнньэҥ майгылаах, үтүөкэннээх учуутал буоларын кини үөрэппит ыччаттара, бииргэ үлэлээбит коллегалара ахталлар. Степан Кузьмич учуутал быһыытынан, бэйэтин тус холобурунан ииппит-үөрэппит оҕолоро туспа суоллаах-иистээх, араас эйгэҕэ ситиһиилээхтик үлэлиир биһиги киэн туттар дьоммут буолаллар– А.Е.Гордеева - ССРС уонна РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна, А.П. Федорова – РФ үтүөлээх учуутала, С.Е.Потапова – РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна; А.А.Сивцев – саха норуотун н/х үтүөлээх үлэһитэ, кинофикация туйгуна; М.Е.Пермяков-райсовет председателэ; Н.Е.Макаров-ССРС журналистарын Союһун чилиэнэ, «Саҥа олох» хаһыат редактора; М.Е.Макарова – СГУ химия кафедратын старшай лаборана; В.Н.Ермолаев-учуонай-агроном уо.д.а.
            Степан Кузьмич тус олоҕор дьоллоох олоҕу олорбута. Кэргэнигэр Ольга Акимовна±а дириҥ ытыктабылынан сыһыаннаһара. Иллээх дьиэ-кэргэҥҥэ 5 оҕо төрөөбүтэ. Оҕолоро бары даҕаны киһи киэҥ туттар дьонноро буола  улааталлар:
      Анатолий Степанович– «Килбиэннээх үлэтин иһин. В.И.Ленин төрөөбүтэ  100 сыла туолуутун»  мэтээл кавалера, «Саха Республикатын ОДьКХ» ГУП бэтэрээнэ, пенсионер. 

     Зинаида Степановна – РФ үрдүкү уонна анал үөрэхтээһин бочуоттаах үлэһитэ,  химическай наука кандидата, ХИФУ доцена.

      Татьяна Степановна–СР культуратын туйгуна, СР Правительствотын стипендиата.
     Степан Степанович – инженер-тутааччы идэлээх, СР ФКУ информационнай технология отделын кылаабынай специалиһа.
      Афанасий Степанович- өр кэмҥэ «Саха» НКИК инженеринэн үлэлээбитэ, билигин  «Дисплей» ООО сервиснай киин  техниканы өрөмүөннүүр отделын специалиһа
Уруок 2 чааһа. Бөлөҕүнэн үлэ.
Боппуруостар:
1. Степан Кузьмич Макаров уонна Алексей Петрович Маресьев майгыннаһар өрүттэрэ
2. Степан Кузьмич Макаров уонна Алексей Петрович Маресьев уратылаһар өрүттэрэ
                                                 Үөрэнээччилэр эппиэттэрэ:

Макаров уонна Маресьев майгыннаьар өрүттэрэ	Макаров уонна Маресьев                   уратылаһар өрүттэрэ:
Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттылаахтара	Маресьев – летчик, Макаров-учуутал.
Улаханнык бааһыран, икки атаҕа суох хаалбыттара	Маресьев 1941 с. бааһырар, Макаров 1943 с. бааһырар
Олоххо тардыһыылара күүстээх	Маресьев спордунан күүскэ дьарыктанан  авиаполкатыгар сэриилэһэ  төннөр. Макаров бааһырыыта улахан буолан 1944 с. дойдутугар төннөр
Тулуурдаах, дьулуурдаах майгылаахтар	Маресьев - Советскай Союз Геройа, Макаров – Аҕа дойду сэриитин I степеннээх орденынан наҕараадаламмыта.
Чугас дьоно өйөөбµттэрэ, тоҕо диэтэх       кинилэр киһи быһыытынан судургу, көнө майгылаахтар	Макаров - РСФСР уонна Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала
Хорсун быһыы, олоххо хорсуннук олоруу тыыннаах холобурдара	Маресьев туһунан уус-уран кинигэ баар (Борис Полевой «Повесть о настоящем человеке»)уонна уус-уран киинэ баар.
Соҕотохсуйууну сөбүлээбэттэр, куруук дьон ортотугар сылдьаллар.	Макаров биэс о5олоох, Маресьев икки уол о5олоох
Иккиэн кэргэннээхтэр	Макаров 1969 с., 52 сааһыгар ыалдьан өлөр,        Маресьев 2001 с., 84 сааһыгар өлөр.
Кинилэр тустарынан кинигэлэр бааллар
А.Маресьев олоҕун хатылаабыт Степан Кузьмич «Саха Маресьева» диэн ааттаммыта.
Ийэ дойдуларын күүскэ таптыыллара
Араспаанньалара иккиэннэрин киэнэ «М» букваттан саҕаланар
Сэрии кэнниттэн иккиэн үөрэммиттэр:       Макаров – ЯГУ  историческай факультет..       Маресьев – Үрдүкү партийнай школа.
Оҕолоро аҕаларын туйахтартарын хатарбыттар:  Маресьев уола, Виктор Адексеевич – летчик, Макаров кыргытара (Зинаида Степановна, Татьяна Степановна) – педагогтар.

Уруок 3 чааһа:

«Саха саарына Степан Кузьмич Макаров: электроннай библиографическай ыйынньыгы» көрдөрүү:

Ыйынньык POWER POINT программанан, гиперссылкаланан оноһулунна.

Степан Кузьмич туһунан кинигэлэр, ахтыылар, ыстатыйалар киирдилэр. Кинигэлэр тас ойуулара, библиографическай описаниелара, кылгас аннотациялара көстөр. Ахтыылары, ыстатыйалары ыйынньыктан көрөн олорон ааҕыахтарын сөп.  
Түмүк. Оҕо айар үлэтэ (Степан Кузьмич туһунан хоһоон, өйтөн суруйуу)
       Бүгүҥҥү уруогу Степан Кузьмич бэйэтэ эһиэхэ, үөрэнээччилэргэ анаабыт тылларынан түмүктүөхпүн баҕарабын: «Мин күндү үөрэнээччилэрим! Эһиги биһиги норуоппут эрэлэ, инники кэскилэ, аҕа көлүөнэ дьыалатын салҕаан, сайыннаран иһээччилэринэн буолаҕыт. Эһиги олоххо оруолгутун төһө таба өйдүүргүтүттэн, төһө бэриниилээх, төһө билиилээх, олоххо-охсуһууга дьоҕурдаах буоларгытыттан инники сайдыы тутулуктаах. Онон мин учууталгыт буоларым быһыытынан, эһиэхэ үчүгэйи-куһаҕаны ырыҥалыыр норуот кыракый кыырпаҕа, кристалла буоларгытын өйдүүр, норуоккут, бар-дьоҥҥут баһыыбаларын ылар дьон буола улаатаргытыгар баҕарабын. Итиниэхэ биир сүрүн усулуобуйанан олоххо көрсөр ыарахаттары туоратарга күүс, сорунуу буолар. Ол туһугар туох ханнык иннинэ үчүгэйдик туйгуннук үөрэниэххэ. Үрдµк культуралаах, чэгиэн-чэбдик, майгы-сигили өттүнэн ыраас буолуохха наада.»
Дьиэҕэ µлэ:
Степан Кузьмич туһунан хоһоон, өйтөн суруйуу.

Туһаныллыбыт литература:
1.      Гордеева А.Е. Улахан олоҕу олорбута: Ахтыы.-Дьокуускай: ООО «Литограф», 1997.- 11с.
2.      Полевой Б.Н. Повесть о настоящем человеке.-М.: Сов.Россия, 1981.-288 с.- (Подвиг)
3.      Павлов И. М. Сахалар Ржев-Вязьма кыргыыьыыларыгар / И.М.Павлов. – Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2005. -166 с.
4.      Саввин Р.М. Улуус киэн туттар учууталлара – Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 1998.-159с.
5.      С.К. Макаров кэргэнин, оҕолорун тус архыыптара
6.      Чурапчы буойун-учууталлара: өйдөбүнньүк кинигэ / «Чурапчы улууһун (оройуонун)  уерэҕириитин салалтата» муницип. тэрилтэ; [хомуйан онордулар Н.И. Дьячковскай, Е.М. Иванова; ред.: Т.К. Матвеева, Е.В. Сивцева]. – Дьокуускай: Компания «Дани Алмас», 2010. -168с.